Organizacija Transparency international (TI) u BiH prijavio je Centralnoj izbornoj komisiji (CIK) Bosne i Hercegovine sedam političkih stranaka jer su primale zakonom zabranjene priloge od privatnih preduzeća koja posluju sa državom.

To su HDZ, SDP, SDA, Republička Stranka Srpske, Naprijed BiH, Demokratska fronta i Socijaldemokrate, objavio je portal Transparentno.ba.

Ove stranke primile su ukupno 15 zabranjenih priloga, dok brojne velike stranke poput SNSD-a ponovo nisu prijavile ni jednu marku donacija privatnih preduzeća, otvarajući sumnju na prikrivanje izvora finansiranja.

Najviše zabranjenih priloga imao je HDZ, a jedan od njih došao od firme Agip Brčko koja je s vlastima Brčko distrikta sklopila ugovore vrijedne više od 700.000 KM, čime je prekršen Zakon o finansiranju političkih partija.

Donator HDZ-a bila je i firma Matisa koja je tokom prošle godine imala tri ugovora o javnim nabavkama sa organima izvršne vlasti vrijedna više od 60 hiljada KM, dok je firma Posing dobijala tendere od Posavskog kantona i Općine Odžak.

Među donatorima SDP-a bila je firma Euromeat koja je stranci donirala 3.000 KM, iako ima ugovor o nabavci hrane za Ministarstvo odbrane BiH koje vodi SDP-ov Zukan Helez. Kod ove stranke sporna je i donacija firme Europrost koja je poslovala sa Općinom Posušje s kojom ima ugovor od više od 90.000 KM.

Interesantan je primjer firme Kop i ko koja je donirala i SDP i SDA, a sklopila je prošle godine ugovore sa brojnim općinama gdje ove stranke učestvuju u vlasti, dok ukupna vrijednost tih ugovora prelazi milion KM. Kod SDA su sporne i donacije firmi Inter-com Živinice koja je takođe poslovala sa državom.

Firma Tehnički remont Bratunac nezakonito finansira Republičku stranku Srpske kojoj je samo prošle godine donirala 45.000 KM. Ova firma svake godine sa MUP-om RS-a potpiše ugovor za održavanje vozila vrijedan više od 49.000 KM bez PDV-a i po zakonu nema pravo finansirati političku stranku. Ova donacija sporna je i zbog toga što RS i dalje ima udio u vlasništvu Tehničkog remonta Bratunac, a direktor firme je zastupnik u NSRS-u i predsjednik ove stranke Slavenko Ristić.

Tri skromne donacije primile su i Socijaldemokrate BiH od firmi Akva invest, Em-Electronics, Holex, koje su takođe dobijale tendere u iznosu većem od dozvoljenih 10.000 u 2024. godini, dok je Demokratska fronta primila zabranjenu donaciju od firme Den alm company iz Tuzle. Isto tako, preduzeće Almy Zenica doniralo je stranku Naprijed BiH iako je sklopio desetine ugovora o javnim nabavkama tokom prošle godine i nije se smjelo naći među donatorima političkih partija.

Stranke prikrivaju 

Sve stranke u BiH prijavile su ukupno 433.756 KM donacija privatnih preduzeća, što je svega 1,48 posto njihovih prijavljenih prihoda. Četvrtinu ovog iznosa prijavila je SDA koja svake godine prijavi najveći dio donacija privatnih preduzeća. Ostale stranke prijavljuju daleko manje iznose, a velika većina njih, čak 113, nije prijavilo ni jednu marku prihoda privatnih preduzeća.

To otvara brojna druga pitanja jer podaci TIBiH pokazuju da je samo SNSD potrošio najmanje milion maraka više na izbornu kampanju nego što je ta stranka prijavila u finansijskom izvještaju u kojem nije prikazana ni jedna marka donacije privatnih preduzeća.

U finansijskom izvještaju ni jednu marku prihoda od pravnih lica nisu prijavili ni koalicioni partneri SNSD-a Ujedinjena Srpska, Socijalistička Partija, DNS, SPS, NPS .

I druge velike stranke poput PDP-a i SDP-a nisu prijavljivale značajnije iznose nenovčanih donacija, a posebno je to sporno jer je kod ovih partija TIBiH utvrdio veliku razliku između stvarnih troškova kampanje i onih koji su prijavljeni u finansijskom izvještaju.

Stranke su ukupno prijavile oko 367 hiljada KM nenovčanih donacija, a najveći iznos (39.000) prijavila je Naša Stranka i uglavnom se odnosi na troškove internet oglašavanja koja su platili sami kandidati. Na isti način je SDA prijavila oko 37.000 nenovčanih donacija.

Takođe Bh. inicijativa-Kasumović Fuad prijavila je samo prihode iz budžeta od 165.000 kao gotovo jedini prihod ove partije uz jednu donaciju fizičkog lica od 500 KM. Ova stranka zvanično je navela da ima više od 200.000 administrativnih troškova, dok je na kampanju potrošila samo 4.200 KM što je potpuno apsurdno, jer po podacima TI, njihova kampanja koštala najmanje 220.000 KM uključujući bilborde, medije, društvene mreže i predizborne skupove. Kako ova stranka zvanično nikom ne duguje, postavlja se opravdano pitanje ko je platio troškove kampanje koja je jasno dokumentovana.

Veliki broj stranaka troškove izborne kampanje iskazuje kroz obaveze koje nisu plaćene, a one su u 2024. godini iznosile 6,9 miliona KM. 

Najveći dug ima SDP od više od milion KM, od čega najveći dio od ranijih godina odnosi se na dug trgovačkom lancu robe široke potrošnje Eso-Promet iz Stoca. Nije jasno koju robu ili usluge je ova firma pružila SDP-u.

SNSD je značajno smanjio obaveze u odnosu na prethodni period na svega 73.000 KM, a Socijalistička partija i dalje duguje 80.000 prema porodičnoj firmi njihovog bivšeg zastupnika u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine Jakova Galića.

DNS u odnosu na veličinu partije ima značajne dugove od preko 250 hiljada KM, a izvjesni Milenko Cvetković pozajmio je stranci 100.000 KM. Od ranije ova stranke vuče obaveze prema Porsche finance group koje su sada smanjene na 57.000 KM.

Značajne pozajmice iskazali su HDZ 1990 (56.000 KM) i Naša stranka (60.600 KM), a uglavnom se radi o zajmu koji su dali istaknuti članovi stranke. Najznačajniju pozajmicu Našoj stranci od 20.000 KM dao je predsjednik ove stranke i ministar u Vijeću ministara Bosne i Hercegovine Edin Forto.