Južni pol Sunca, do sada neistraženo područje naše zvijezde, prvi je put zabilježen na dojmljivim snimkama svemirske letjelice Solar Orbiter.

Zajednička misija Evropske svemirske agencije (ESA) i NASA-e posmatrala je Sunce izvan ravnine u kojoj orbitiraju planete i prvi put snimila njegove tajanstvene polarne regije.

Revolucionarna posmatranja otkrila su haotičan mozaik magnetske aktivnosti na Sunčevom polu za koji naučnici smatraju da je ključan za razumijevanje načina na koji se Sunčevo magnetsko polje preokreće otprilike svakih 11 godina.

- Danas prvi put u historiji pokazujemo čovječanstvu snimke Sunčevog pola - rekla je profesorica Carole Mundell, direktorica naučnog odjela u ESA-i te dodala:

- Sunce je naša najbliža zvijezda, izvor života, ali i potencijalna prijetnja modernim svemirskim i energetskim sistemima na Zemlji, stoga je ključno da razumijemo kako funkcionira i naučimo predviđati njegovo ponašanje. Ovi jedinstveni prikazi misije Solar Orbitera označavaju početak nove ere solarne nauke.

U misiji vrijednoj 1,3 milijarde dolara (oko 1,1 milijardu eura), koja je započela 2020. godine, zabilježene su fotografije Sunčevog južnog pola sredinom marta, kada se letjelica našla pod uglom od 15 stepeni ispod Sunčevog ekvatora, što je omogućilo prvo posmatranje Sunčevog pola iz tog ugla.

Dok Zemlja ima stalne magnetske polove, Sunčevo magnetsko polje preokreće se otprilike svakih 11 godina, odnosno dolazi do zamjene magnetskih polova te upravo tada dostiže vrhunac aktivnosti, s najviše Sunčevih pjega i erupcija.

Prva magnetska mjerenja Solar Orbitera otkrila su fragmentirani mozaik područja sa sjevernim i južnim polaritetom pri samoj površini Sunca.

Taj je uzorak predviđen računarskim simulacijama, no dosad nije bio potvrđen direktnim posmatranjem.

Naučnici naglašavaju da će praćenje dramatičnih promjena magnetskog polja na polovima biti ključno za tačnije prognoze Sunčevog ciklusa.

- Nismo znali šta tačno očekivati od ovih prvih snimki, Sunčevi polovi doslovno su bili terra incognita - rekao je profesor Sami Solanki, voditelj instrumenta za mapiranje magnetskog polja i direktor Instituta Max Planck za istraživanje Sunčevog sistema u Njemačkoj.

Magnetski ciklus na Suncu nastaje zbog toga što se ono ne okreće kao kruto tijelo - njegov ekvator rotira se brže (svakih 26 dana) nego polovi (svaka 33 dana).

Ta razlika rasteže i uvija magnetske silnice sve dok ne postanu toliko nestabilne da se polariteti zamijene.

- Atmosfera Sunca i njegovo ponašanje u potpunosti su oblikovani magnetskim poljem i njegovim promjenama. Od relativno mirne zvijezde Sunce se pretvara u izrazito aktivan i dinamičan objekt s čestim eksplozijama u atmosferi. Iako su modeli predviđali da bi magnetsko polje trebalo biti nepravilno raspoređeno, potpuno je druga stvar to stvarno vidjeti - kazala je profesorica Lucie Green iz svemirskog naučnog laboratorija Mullard pri londonskom UCL-u, koja je na projektu angažirana još od 2005.

Za pet do šest godina Sunce će ući u svoje sljedeće razdoblje minimalne aktivnosti, kada mu je magnetsko polje najpravilnije raspoređeno te bilježi najniži nivo aktivnosti.

Današnji modeli i predviđanja jedanaestogodišnjeg Sunčevog ciklusa još uvijek nisu dovoljno precizni da bi mogli tačno odrediti kada će Sunce dostići vrhunac aktivnosti i koliko će on biti snažan.

Jedina letjelica koja je ranije preletjela iznad Sunčevih polova bila je NASA-ina sonda Ulysses, lansirana 1990. godine, no ona nije imala kameru i prikupljala je samo podatke o magnetskom polju i Sunčevom vjetru.